مجموعه: آیا می دانید ؟

ویروس چیست

ویروس (به انگلیسی: Virus) یک عامل بیماری زای کوچک است که فقط در سلول‌های زنده یک ارگانیسم تکثیر می‌شود. ویروس‌ها می‌توانند انواع شکل‌های حیات را، از حیوانات و گیاهان گرفته تا میکروارگانیسم‌ها، از جمله باکتری‌ها و آرکیاها را آلوده کنند.

ویروس ارگانیسم زنده نیست، بلکه قطعه‌ای از نوکلئیک اسید است که درون یک پوشش پروتئینی (کپسید) محصور شده است. ویروس‌ها از باکتری‌ها بسیار کوچکتر هستند و فقط با میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده‌اند. ویروس با استفاده از امکانات سلولی میزبان تکثیر می‌شود و فعالیت اصلی یاخته‌های میزبان را مختل می‌کند. ویروس‌ها بسیاری از جانوران و گیاهان و باکتری‌ها را مبتلا می‌کنند اما فقط برخی از آن‌ها انسان را بیمار می‌کند. همچنین ویروس‌ها تنها در محیط خنثی در سلول‌های زنده تکثیر می شوند و انگل اجباری داخل سلولی می‌باشند. زیرا ویروس‌ها فاقد تمامی ویژگی‌های زیستی بجز فاز ژنتیک هستند، زیست شناسان تا اواخر سده? گذشته آن ها را زنده نمی‌دانستند. ویروس ها رشد نمی کنند، حالت هومئوستازی ندارند و به دلیل نداشتن آنزیم‌های اصلی واکنش‌های متابولیسمی در آن‌ها رخ نمی‌دهد. فقط دو آنزیم در آن‌ها یافت می‌شود، آنزیم ATP و آنزیم رو نوشت بردار معکوس (مخصوص RNA دارها). البته امروزه با توجه به امکان کشت و تکثیر ویروس‌ها در شرایط آزمایشگاهی، تصور انگل اجباری بودن آنها دچار تردید است.

ویروس‌ها چگونه سلول‌ها را آلوده می‌کنند؟

در گام اول باید وارد سلول شوند. ویروس‌ها سلول‌ها را فریب می‌دهند و کاری می‌کنند تا سلول‌ها آن‌ها را به‌عنوان ماده‌ی مدنظرشان تشخیص دهند. در سطح سلول، حسگرهایی به نام گیرنده قرار گرفته است، که اشکالی سازگار با اشکال مواد مغذی دارند. وقتی گیرنده و ماده‌ی مغذی با یکدیگر هماهنگ باشند، سلول آن‌ها را به درون خود راه می‌دهد.

ویروس ها برای فریب دادن سلول ها از نوعی استتار بهره می برند. کپسید یا پروتئین های گیرنده‌ی ویروس شبیه ماده‌ی مغذی لازم برای سلول است. وقتی گیرنده‌ی ویروس به گیرنده‌ی سلول متصل می‌شود، سلول آن را ماده‌ی مغذی تشخیص و به درون خود راه می‌دهد. به این ترتیب سلول آلوده می‌شود.

تولید ویروس های بیشتر

گام دوم، تولید ویروس‌های بیشتر است. ویروس پس از ورود به سلول، دستورالعمل ژنوم خود را به سلول می‌افزاید. سلول نمی‌داند که این دستورالعمل جدید مختص تولید ویروس است، پس از آن پیروی می‌کند و بخش های لازم برای ویروس را تولید می کند. حالا دیگر این سلول بدون اطلاع خودش به کارخانه تولید ویروس تبدیل شده است! این بخش های تولیدشده به یکدیگر متصل می‌شوند تا ویروس های کاملی را ایجاد کنند که در نهایت از سلول خارج می‌شوند. هر ویروس جدید می تواند سلول دیگری را آلوده کند و به این چرخه‌ی آلودگی ادامه دهد.

آشنایی با ساختار ویروس

مبارزه با ویروس ها

وقتی سیستم ایمنی بدن، ویروسی را تشخیص می‌دهد، شروع به پاسخگویی می‌کند تا بدن را در برابر این حمله حفظ کند. در فرایندی با نام سرکوب‌گری آران‌ای، محتوای ژنتیکی ویروس خرد می‌شود. سیستم ایمنی بدن آنتی بادی های مخصوصی را تولید می‌کند که به ویروس متصل شوند و آن را غیرمسری کنند. بدن سلول‌های T را برای نابودی ویروس ارسال می‌کند.

پاسخ ایمنی بدن در مواجهه با بیشتر عفونت‌های فعال می‌شود، ولی برخی از ویروس‌ها از جمله اچ‌آی‌وی و ویروس‌های عصبی، راه‌هایی برای فرار از سیستم ایمنی بدن دارند. ویروس‌های عصبی روی سلول‌های عصبی تأثیر می‌گذارند. آن‌ها مسئول بیماری‌هایی مانند فلج اطفال، هاری، سرخک و اوریون هستند. این ویروس‌ها می‌توانند روی ساختار سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذارند و عامل اتفاقات پیش‌رونده و مخربی در بدن باشند.

کروناویروس‌ها (نام علمی: Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس‌ها و زیر مجموعه? کروناویریده هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری‌های شدیدتری همچون سارس، مرس و کووید 19 را شامل می‌شود. کروناویروس‌ها در ده? 1960 کشف شدند و مطالعه بر روی آن‌ها به‌طور مداوم تا اواسط دهه 1980 ادامه داشت. این ویروس به طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می کند، با این حال تاکنون هفت کروناویروس منتقل شده به انسان، کشف شده‌است. آخرین نوع آن ها، کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2)، در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین با همه گیری در انسان شیوع پیدا کرد.

ساختار کرونا ویروس

کروناویروس‌ها زیر مجموعه? کروناویریده هستند. ساختار آنها نیز دارای یک ژنوم آران‌ای معمولی است. افرادی که هم‌زمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس‌ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است. کرونا ویروس‌ها که پس از راینو ویروس‌ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند. اگرچه کرونا ویروس‌ها بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند، اما هفت نوع از آن‌ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کرونا ویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند.

ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاج های پروتئینی تشکیل داده اند. پس از ورود به سلول میزبان، ذره ویروس بدون پوشش بوده و ژنوم آن وارد سیتوپلاسم سلول می شود.

خانواده ویروس کرونا همیشه از گونه حیوانی به گونه دیگری منتقل شده است. این ویروس برای انتقال آسان تر ممکن است تکامل پیدا کند و موجب بیماری سخت تری شود.

کرونا ویروس چیست

کروناویروس انسانی

از 40 گونه مختلف خانواده کروناویروس، تاکنون هفت گونه منتقل شده به انسان کشف شده است که موجب بروز بیماری هایی همچون خانواده سرماخوردگی در انسان می‌گردند. گاهی برخی از کروناویروس ها به دستگاه تنفسی حمله می کنند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان می‌کنند. علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگی های معمول و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر می شود که معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی ملایمی همراه است. در این دسته چهار کروناویروس کشف شده‌است:

HCoV-229E

HCoV-OC43

HCoV-NL63

HCoV-HKU1

این چهار نوع کروناویروس، به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری می کنند و باعث عفونت سیستم تنفسی در کودکان و بزرگسالان می شوند.

اما انواع دیگری از این ویروس هستند که با علائمی شدیدتر همراه می‌شوند؛ مانند سارس، مرس و کووید 19.

سارس

این ویروس که تصور می‌شود از خفاش در چین ناشی شده باشد در سال 2002 اپیدمی جهانی سارس را موجب شد که حدود 800 نفر را به کام مرگ کشاند. سارس با نام علمی SARS-CoV موجب سندرم حاد و شدید تنفسی در میان مبتلایان شد.

مرس

گونه ای جدیدتر از این ویروس در سپتامبر 2012 در مردی 60 ساله در عربستان سعودی کشف شد که به مرگ بیمار انجامید. این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر کرده بود و دومین مورد در مردی 49 ساله در قطر که او نیز در گذشت. کشف بیماری اولین بار در آزمایشگاه Health protection agency"s در Colindale لندن به تأیید رسید. شیوع این کروناویروس به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شده‌است که به اختصار MERS-CoV خوانده می‌شود.[18][19] این ویروس موجب مرگ 858 نفر در خاورمیانه شد.

کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2)

نوشتار‌های اصلی: دنیاگیری 20–2019 کروناویروس، کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 و گاه‌شمار دنیاگیری 20–2019 کروناویروس

در نهایت، در دسامبر 2019 نیز، برای اولین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، پس از اینکه مردم بدون علت مشخصی دچار سینه پهلو شدند و واکسن‌ها و درمان های موجود مؤثر نبودند، نوع جدیدی از کروناویروس با همه‌گیری در انسان شناسایی شد. از میان نخستین افرادی که به این ویروس آلوده شده اند، مشخص شد که دو سوم آنها با بازار عمده فروشی غذاهای دریایی هوانان، که در آن حیوانات زنده نیز به فروش می‌رسد، ارتباط داشته‌اند. تا 30 بهمن، این کروناویروس جدید، جان بیش از 2709 نفر را گرفته و بیش از 73?332 نفر به این ویروس در 80 کشور تأیید شده که از جمله در تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، سنگاپور، نپال، ویتنام، اندونزی، آلمان، روسیه، فیجی، فرانسه، ایران و آمریکا مبتلا شدند. با عبور تعداد قربانیان ویروس کرونا از مرز 1000 نفر سازمان جهانی بهداشت برای بیماری ناشی آن نام رسمی انتخاب کرده‌است - کووید 19 (19-COVID) که اشاره ای دارد به «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و سال 2019. این نوع کرونا ویروس قبل از این همه گیری در انسان دیده نشده بود. برآوردهای نخستین نشان می دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین 2 تا 3 درصد مبتلا شدگان است.

علایم بیماری شامل تب، سرفه‌های خشک و گاهی مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، تندنفسی و گلودرد و آبریزش بینی است. اولین مبتلایان این بیماری در ووهان در بازار خوراک دریایی کار می‌کردند یا در آنجا حضور داشتند؛ ولی با توجه به گسترش بیماری در افرادی که با حیوانات در تماس نبودند سازمان جهانی بهداشت انتقال انسان به انسان را نیز مد نظر قرار داده است.

پس از بالاگرفتن اپیدمی و بحران جهانی کرونا که موجب قرنطینه شهرها و کشورها در سرتاسر جهان شد و ضربات مهلکی بر اقتصاد جهانی وارد آورد گروه‌های اجتماعی و علمی و اصحاب فکر و اندیشه در اقصی نقاط جهان عمیقا به تکاپو افتادند تا اثرات میان مدت و طولانی مدت این بحران روی جوامع انسانی را بسنجند. از میان تمام نظراتی که در این باره از تریبون‌ها و محافل مختلف شنیده می‌شود جالب ترین شان آنهایی هستند که گسترش این ویروس را به نحوی به رفتار آدمیان با طبیعت نسبت می‌دهند و این همه‌گیری و اثرات مهلک آن را نیز پادافره بی‌رحمی انسان نسبت به طبیعت می‌دانند.

گردآوری: بخش علمی بیتوته