انسان اساسا موجودی اجتماعی است و برای زندگی اش به ارتباط و سازگاری با محیط اطراف خود نیازمند است. اما گاهی می بینیم که در میان کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان، افرادی هستند که به علل مختلف نمی توانند با محیط ارتباط م?ثر و مفیدی برقرار کنند. در این مقاله تلاش می کنیم به علل، ابعاد و در نهایت درمان این مشکل بپردازیم.

تعریف کمرویی

کسی که در مقابل افراد دیگر دستپاچه شده و احساس ناراحتی کند، و به صورت افراطی سعی در جدا شدن از جمع داشته باشد فردی کمرو است. فرد خجالتی در فعالیت های گروهی مشارکت لازم را ندارد، در بازیهای دسته جمعی شرکت نمی کند و توانایی بیان خواسته ها و نظرات خود را در بین دیگران ندارد.

انسان اساسا موجودی اجتماعی است و برای زندگی اش به ارتباط و سازگاری با محیط اطراف خود نیازمند است. اما گاهی می بینیم که در میان کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان، افرادی هستند که به علل مختلف نمی توانند با محیط ارتباط م?ثر و مفیدی برقرار کنند. در این مقاله تلاش می کنیم به علل، ابعاد و در نهایت درمان این مشکل بپردازیم.

نشانه های کمرویی

ناراحتی جسمی، تپش قلب، معده درد، تعریق، سرخ شدن، افکار خود تحقیر کننده، نگرانی درباره ی ارزیابی منفی دیگران، مهارت اجتماعی ضعیف، بازداری اجتماعی، دست و پاچلفتی بودن، بیزاری از نگاه دیگران، آهنگ ملایم صدا، گفتار مردد و یا همراه با ترس و لرز و ...

ابعاد کمرویی

بعد عاطفی روانی: افراد کمرو غالبا دچار اضطرات، افسردگی و احساس تنهایی شده و در برقراری ارتباط و حفظ پیوندهای عاطفی با مشکل جدی مواجه هستند. کمرویی مانع اصلی رشد مطلوب فردی و روانی شخص است. در افراد کمرو ترس از موقعیت ها ممکن است به تدریج تعمیم یافته و باعث شود که آنان از هر چیز تازه و متفاوتی بترسند. این امر می تواند منجر به بازداری احساسات شود و زمینه  ناهنجاری روانی – اجتماعی وی را فراهم کند.

بعد شناختی: در بسیاری از مواقع هوش و استعدادهای سرشار فرد به دلیل خجالتی بودن وی، پنهان می ماند. گاهی برخی کودکان و نوجوانان کمرو به رغم آنکه ممکن است فوق العاده تیزهوش و سرآمد باشند اما قدرت هوشمندی ایشان توسط دیگران به خصوص معلمان مورد ارزیابی واقع بینانه قرار نمی گیرد. کمرویی پایدار می تواند منجر به یک ترس و تنش عمومی شده، کودک و نوجوان کمرو اعتماد به نفس و جرأت تجربه ی انجام هیچ کاری را پیدا نکند و در نتیجه عملکرد او پائین تراز سطح واقعی توانایی اش بروز کند.

علل کمرویی

علل فیزیولوژیک: نقص عضو، عدم رضایت از ظاهر جسمانی خود، اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی، اختلال در تکلم.

علل تربیتی: مراقبت شدید والدین، عدم تفویض استقلال به نوجوان، توقع اطاعت و تسلیم دائمی از وی، خشونت و سختگیری والدین، محرومیت از محبت، ترس از تنبیه و سرزنش، تمایل خانواده به انزوا،.

علل روانی: استرس محیطی و عدم احساس امنیت، غم و اندوه شدید و مداوم، عقب ماندگی درسی، تحقیر شدن های متعدد در برابر جمع.

علل اجتماعی: فقدان مهارت های اجتماعی، مهاجرت، فقر، اعتیاد والدین، طلاق والدین.

درمان کمرویی

بخش اول – روابط والدین با هم، روابط والدین با فرزندان:

زن و مرد باید در عین صمیمیت با یکدیگر حرمت انسانی نفر مقابل را حفظ کرده و شخصیت دیگران را مورد تکریم قرار دهند. صمیمیت دلیل بی ادبی و هتک حرمت از یکدیگر نیست!

درباره ی روابط والدین با فرزندان کمرو نیز می توان از روش های زیر استفاده کرد:

**تأکید بررفتارهای مثبت فرزند جهت تقویت احساس اعتماد به نفس

** داد مسئولیت های کوچک در حد توان فرزند با هدف کسب تجربه ی موفق برای وی

** هماهنگی با معلمین مدرسه برای تقویت احساس خود ارزشمندی و موفقیت در فرد

**حضور در مجامع عمومی مثل پارک، سالن ورزشی

**ارتباط بیشتر با اقوام و فرزندان هم سن

بخش دوم – مدرسه

** مسئولیت دادن به دانش آموز در کلاس درس مثلا نماینده کلاس بشود

**در مناسبت ها و جشن ها، مسئولیت به او سپرده شود تا با مدیر، معلم و دانش آموزان دیگر ارتباط بگیرد.

** خواستن کار ازوی در کلاس و در حضور جمع و تشویق  او هنگامیکه کار را انجام داد

بخش سوم – آموزش مهارت ها و مشاوره فردی

گاهی اوقات احساس کمرویی طبیعی است ولی ما می توانیم یادبگیریم علیرغم آن احساس، خود را اجتماعی تر کنیم. مثلا:

**در برخی موفقیت های اجتماعی که برایتان سخت است احساس کنید بازیگر هستید و ادای آن نقش را در آورید!

**از موقعیت های کوچک و راحت شروع کنید و کم کم سختش کنید

** آماده سازی: مطالبی که میخواهید بگویید یا کنفرانسی که میخواهید بدهید را روی یک کاغذ بنویسید و آن را جلوی آینه تمرین کنید.

**سلام کردن: به افرادی که می شناسید سلام کنید و صبح بخیر بگویید. به دیگران لبخند بزنید و واکنش آنها را ببینید.

**تلفن: به مکانی عمومی (مثلا کتابخانه) تلفن بزنید و مثلا درباره ی شرایط عضویت س?ال بپرسید

** رادیو: به یک برنامه رادیویی زنگ بزنید و نظر خود را بگویید

** به 118 زنگ بزنید و شماره ای را بگیرید

**ملاقات با افراد جدید: درباره ی مسائل مشترک بین خود و آنها و نیز درباره ی علائق افراد س?ال بپرسید س?ال پرسیدن در این مواقع روش م?ثری است.

** مطالعه و صحبت کردن: درباره ی مسائل سیاسی، اجتماعی، نقد فیلم، روزنامه، کتاب های جدید و .... اطلاعاتی کسب کنید هم بخوانید هم با دیگران درباره شان صحبت و تبادل نظر کنید.

نتیجه گیری:

وقتی که فرد نتواند به طور شایسته خود را در اجتماع مطرح کند دچار کمرویی شده است. همه ی ما گاهی این احساس را تجربه کرده ایم اما چنانچه کمرویی مانع شکوفایی قابلیت های و خلاقیت ها شده و فرد را به سمت افسردگی، عدم اعتماد به نفس و ناتوانی در بروز افکار و احساسات خود سوق دهد، مشکلی جدی قلمداد می گردد. در این مقاله پس از بیان علل و ابعاد کمرویی به راهکارهای درمان آن پرداخته ایم.

کابوس های کودکانه

کابوس در واقع رویای بد و ناراحت کننده است که غالبا به خاطر عوامل ترسناک در روز بروز می کند. این عوامل می تواند از جانب والدین، تماشای تلویزیون و اضطراب های خاص کودکانه باشد. همچنین تحقیر شدن کودک در سن 3تا 5سالگی، گم شدن و پیدا نکردن راه خانه، از دست دادن عشق مادر به خاطر از شیر گرفته شدن علل مهم کابوس شناخته شده است. کابوس تقریبا نزدیک صبح که زمان خواب عمیق است دیده می شود، بیشتر از چند دقیقه طول نمی کشد و کودک با حالت جهشی و ترس از خواب می پرد. در این زمان بچه کاملا نسبت به پدر و مادر و محیط پیرامون آگاهی دارد، می تواند اشیا را شناسایی کند، اما با جیغ و گریه و اضطراب از خواب بیدار می شود. نسبت به خواب و چیزهایی که دیده، آگاهی دارد و آنها را به یاد می آورد.

در این باره باید به کابوس پس ضربه ای هم اشاره کرد. به این معنی که کودک در دوره ای از زندگی در شرایط وحشتناکی مثل آتش سوزی، تصادف و... قرار داشته که بعداً همان صحنه ها را در خواب می بیند. کابوس های کودکانه اگر تا دوران بلوغ ادامه یابد، نشان دهنده مشکلات درون خانواده است.

شرایط سنی مختلف کودکان در رابطه با کابوس دیدن

هنوز اطلاع دقیقی در دست نیست که نوزادان کابوس می بینند یا نه که البته احتمال آن خیلی ضعیف است. به طور کلی مفهوم رویا از 2سالگی کم کم شکل می گیرد. از 1تا 3سالگی ممکن است کابوس دیدن شروع شود که خیلی کم پیش می آید و کابوس محتوای ساده ای دارد. حدود 3تا 5 سالگی، سن شایع کابوس دیدن است. بچه ها در سنین 3 تا 6سالگی دچار اضطراب هایی می شوند که مشکلات خواب را در پی دارد و غالبا برای خوابیدن مقاومت می کنند. از 6تا 10سالگی هم ممکن است کابوس ببینند اما احتمال آن کمتر است که علت آن می تواند فیلم ها و داستان های ترسناک باشد. همچنین کابوس در این سن می تواند راهی برای ابراز احساسات تهاجمی باشد. این حالت معمولا در بین کودکان با ادب و شایسته ای مشاهده می شود که چون کمتر احساسات و رفتار منفی خود را بروز می دهند، به شکل کابوس دیده می شود.

رفتار صحیح والدین با این مشکل

وقتی کودک با اضطراب از خواب بیدار می شود، پدر و مادر باید ترس او را از بین ببرند و به او آرامش دهند و لزومی ندارد تا از او بپرسند چه چیزهایی در خواب دیده است. اما مهم ترین عامل، کم کردن مشاجرات خانوادگی است چرا که این مسائل عوامل تهدید کننده ذهن است. به علاوه باید تلویزیون دیدن فرزندان نیز کاملا کنترل شود و اصلا تصاویر ناراحت کننده و خشن نبینند.

وحشت شبانه

وحشت شبانه حالتی است که کودک با ترس و هراس از خواب می پرد، در رختخواب می نشیند، تقاضای کمک می کند، دستانش را به این طرف و آن طرف تکان می دهد و به یک مهاجم حمله می کند. با اینکه چشمانش باز است اما اطرافیان را نمی شناسد، ممکن است به نقطه ای خیره شود. وحشت شبانه در ساعات اول شب اتفاق می افتد و بیش از 5تا 10 دقیقه طول نمی کشد. کودک خودش هم دوباره می خوابد و اگر صبح از او در این باره س?ال کنیم، چیزی به خاطر ندارد. این حالت در سنین 4تا 7 سال رایج تر است و بیشتر در بین کودکان باهوش، مضطرب و فعال دیده می شود. تفاوت آن با کابوس در این است که کابوس ممکن است تا بزرگسالی هم ادامه داشته باشد، اما وحشت شبانه فقط منحصر به دوران کودکی و موقتی است.

عوامل پدیدآورنده وحشت شبانه

بار دیگر باید به شرایط روحی روانی کودک اشاره کنیم. مسائل خانوادگی و والدین در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. اما علاوه بر آن، خستگی و مسافرت های طولانی که ریتم خواب کودک را به هم می زند، افسردگی و مصرف برخی داروها نیز می تواند وحشت شبانه را در پی داشته باشد. اگر همه شرایط روحی کودک مساعد بود، شرایط جسمانی مثل پایین آمدن قند خون، تب، اختلالات گوارشی و... می تواند علل زمینه ساز باشد. برای برطرف کردن مشکل نیز باید در وهله اول وضعیت خانواده بررسی شود و بعد شرایط کودک، زیرا در این باره خانواده درمانی بسیار مهم است.

راه رفتن کودکان در خواب

این مشکل تقریباً به ندرت دیده می شود و بیشتر از چند بار در زندگی کودک اتفاق نمی افتد. ادامه یافتن این حالت تا دوران بلوغ نیز مانند وحشت شبانه بسیار نادر است. کودکان بی قرار، حساس، عصبانی، هیجانی و تب دار بیشتر مستعد ابتلا به این اختلال هستند. راه رفتن در خواب خطرناک است اما باعث صدمه نمی شود.

عوامل ارثی، شرایط خانوادگی، خصوصاً کمبود محبت، روابط والدین، کیفیت آن و مسائل روحی عاطفی در بروز این حالت دخیل است.

کودک در این حالت با چشمان باز، کورمال کورمال راه می رود، طوری اطراف را لمس می کند که انگار به دنبال چیزی می گردد. معمولا به طرف دستشویی یا اتاق مادر می رود و نسبت به اطرافش آگاهی ندارد.

در صورت مشاهده این حالت، والدین باید دست او را گرفته و آرام به رختخواب برگردانند. بهتر است در و پنجره ها بسته باشد تا کودک از ارتفاع سقوط نکند. مراقب باشید فرزندتان قبل از خواب حتماً به دستشویی برود و شب ها غذای سنگین نخورد. طبق نظریه زیست شناختی قطع کنترل قشر مغز با اعصاب محیطی می تواند زمینه ساز این اختلال باشد؛ زیرا قشر مغز خواب و اعضای محیطی بیدار هستند. گاه در چنین شرایطی دارو تجویز می شود. اصولا به خاطر اینکه در زمان خواب ارتباط با عالم واقعی قطع می شود کودکان با خوابیدن مشکل دارند.

اگر فرزندتان حاضر نیست تنها بخوابد...

یکی دیگر از علل بدخوابی در کودکان، مقاومت و ترس آن‌ها به‌خاطر جدا خوابیدن از والدین است. این حالت باعث می‌شود که کودک، خواب منقطع و ناآرامی داشته باشد.چنین بچه هایی اصولا از چیزی می ترسند که رایج ترین آن دوری از مادر است. برای جدایی آنها باید قدم به قدم پیش رفت. اگر هر شب پیش شما می خوابد، در شب های بعد کم کم فاصله او را از خود بیشتر کنید. در واقع باید حساسیت او را نسبت به این مسئله از بین ببرید. اول با او صحبت کنید، برایش داستان هایی با همین مضمون تعریف کنید، اگر تنها خوابید پاداشی در نظر بگیرید تا به این صورت بتواند بر مشکلش غلبه کند.عوامل کمک کننده به خواب بهتر بچه ها قصه گویی پیش از خواب تأثیر بسیار مثبتی در خواب دارد. بچه ها خیلی دوست دارند خودشان قهرمان داستان باشند. داستان های تخیلی یا حتی اتفاقاتی که طی روز روی داده را در قالب شخصیت خودش تعریف کنید. خاطرات دوران نوزادی و عکس های آن زمان برای او بسیار خوشایند است. قدرت تخیل کودک بالاست، به همین خاطر تجسم سازی به او کمک می کند. خوابیدن اعضای خانواده در یک زمان نیز یکی دیگر از عوامل کمک کننده است. لحظه آخر جدایی از فرزند باید با کلمات مهربانانه، نوازش و بوسیدن همراه باشد.

شاید فکر کنید که منظور ما از "چه وقت باید تسلیم شویم" چیست. با خودتان می‌گویید که هیچوقت ناامید نخواهید شد! بااینکه خود ما همیشه شما را به تلاش بی‌وقفه دوری از دلسردی و ناامیدی تشویق می‌کنیم اما در زندگی همه آدمها زمان‌هایی پیش می‌آید که بهتر است تسلیم شوند. نادان کسی است که انجام کاری را ادامه می‌دهد و نمی‌داند کی باید از آن دست بکشد حتی اگر کاری که انجام می‌دهد اشتباه باشد.

اگر تسلیم شوید، یک شکست‌خورده خواهید بود؟ این به کاری بستگی دارد که می‌خواهید از آن دست بکشید. درمورد ترک کردن عادات بد صحبت نمی‌کنیم. منظورمان کنار کشیدن از پیگیری یک هدف است. مطمئنم شنیده‌اید که برای موفق شدن باید پشتکار داشته باشید، بجنگید و هر زمان زمین خوردید بلند شده و بایستید و تا آخر راه پیش روید. خود ما هزاران مرتبه در مقالات مختلف این حرف‌ها را زده‌ایم اما چرا الان می‌گوییم که گاهی‌اوقات کنار کشیدن و تسلیم شدن بهتر است؟ دلیل آن این است که در بعضی مواقع و موقعیت‌ها فقط زمانی می‌توانید پیش بروید که عقب‌گرد کنید.بعبارت دیگر هرچه در مقابل حوادث چاره ناپذیر خشونت به خرج داده، بر ضدش قیام کنیم نه تنها قادر نخواهیم بود آن را تغییر دهیم بلکه باعث تشدید آن شده و خود به خود باعث تغییراتی در خویشتن می شویم.

بشر می تواند تمام مصائب و بلاهای جهان را با خونسردی تحمل کند، شاید حتی تصور این نکته هم برای شما دشوار باشد ولی بر خلاف آنچه فکر می کنید به قدری نیرو و استعداد نهفته در وجود شما هست که هر وقت بخواهید از آنها استفاده کنید فورا ظاهر می شوند. نمی دانید در موقعی که بشر بخواهد حوادث را پذیرفته و یا فراموش کند این کار به چه سرعتی حیرت آور میسر می گردد. ویلیام جیمز می گوید: حوادث را آنطوری که هست بپذیرید و خود را آماده سازید که همانطور قبولش کنید. زیرا پذیرش آنچه اتفاق می افتد اولین قدم مغلوب کردن مصائب و بدبختی هاست. بدبختی و بینوایی این نیست که شخص کور باشد بلکه این است که نتواند کوری را تحمل کند.

تصور نکنیدمی خواهم به شما بیاموزم که چون کمان در مقابل تمام حوادث زندگی خم شوید، بدیهی است تا وقتی که مجال و فرصتی برای دفع شر وجود دارد باید جنگید، اما موقعی که عقل سلیم به ما حکم می کند مواجه با خطری هستیم که چنین است و طور دیگری نخواهد شد، آن وقت است که برای حفظ سلامت نباید دیگر به پیش و پس نگاه کنیم و ارزوی آنچه را که نیست، بکشیم. در قرآن کریم در آیه 17 سوره لقمان می خوانیم که به فرزندش می گوید: در برابر آنچه از مشکلات به می رسد ثابت قدم باش که این نشانه عزم راسخ در امور است.

گاهی‌اوقات شما زمان و انرژی زیادی را برای رسیدن به یک هدف صرف می‌کنید و یک روز متوجه می‌شوید راهی که انتخاب کرده بودید کاملاً اشتباه بوده است. اینکه می‌توانید همان نتیجه را با نصف آن زمان هم به دست آورید.

تصور کنید هدفتان کم کردن وزن بوده باشد. برای خودتان هدف تعیین می‌کنید که روزی 100 درازنشست انجام دهید. بعد از یک ماه انجام این کار، می‌فهمید که به اندازه کافی منظم و دقیق بوده‌اید و توانسته‌اید تا آن روز، روزی هزار درازنشست را بزنید اما خیلی به هدف اصلیتان که کم کردن وزن بوده، نزدیک نشده‌اید. به این می‌گویند متمرکز شدن روی هدف ثانویه که گاهی روش و راهکار اشتباهی برای رسیدن به هدف اصلی است.

گاهی اوقات ما آنقدر درگیر هدف ثانویه می‌شویم که تمرکزمان روی هدف اولیه و اصلی را از دست می‌دهیم. این مسئله را در فروشنده‌ها، زیاد می‌بینیم. هدف اصلی آنها پول درآوردن است اما معمولاً متوجه می‌شوند که تمرکز اصلیشان به دست آوردن یک مقام جدید در بخش فروش شرکت است و وقتی این اتفاق نمی‌افتد، احساس می‌کنند شکست خورده‌اند. هدف اصلی هیچوقت رسیدن به یک مقام جدید نبوده است؛ هدف پول درآوردن بوده است چه در این شرکت و چه در شرکتی دیگر.

آیا منطقی به نظر می‌رسد که یک فروشنده نتوانست به هدف خود که به دست آوردن یک مقدار مشخص پول بوده است، از کار خود بیرون بیاید؟ مطمئناً مدیرانش او را فردی نالایق و شکست‌خورده می‌بینند اما هدف او پول دراوردن است. اگر نتواند از طریق یک منبع دیگر به هدف خود برسد، آنوقت دست کشیدن از آن کار عاقلانه‌ترین و منطقی‌ترین کار ممکن است.

خوب کی وقت دست کشیدن و تسلیم شدن از یک کار است؟ وقتی کاری که انجام می‌دهید در راستای رسیدن به هدف اصلیتان بی‌معنا و بی‌ثمر باشد. گاهی‌اوقات دست کشیدن از آن کار و شروع یک راه تازه برای رسیدن به همان هدف عاقلانه‌تر به نظر می‌رسد.

بعضی افراد کل زندگیشان را در راهی برای رسیدن به هدفشان تلف می‌کنند و در آخر می‌فهمند که راه اشتباه را انتخاب کرده بودند.