نوشته شده توسط: الهه ناز
گاما کمرا یا اسکن اسپکت چیست و چگونه انجام می شود؟ + عوارض
این دوربین توسط هال انگر در سال 1957 اختراع شده است . به صورت کلی دوربین گاما پرتو های ساطع شده از رادیو ایزوتوپ های تزریقی را آشکار سازی می کند و در نهایت یک تصویر از توزیع آن ها در بدن تشکیل می‌دهد.
گاما کمرا یا انتشار تومو گرافی رایانه ای تک فوتون ( Single Photon Emission Computed Tomography ) یا همان مدل اسپکت ، در پزشکی هسته ای جهت اسکن های قلب و عروق ، اسکن های استخوان ، اسکن کلیه و موارد دیگری استفاده می شود ، تا پزشکان تصویر های سه بعدی از پخش شدن پرتو های رادیویی را بدست آورند. این دوربین پرتو های تابیده شده از رادیو ایزوتوپ های تزریقی را به نمایش می گذارد و تصویری از پراکنده شدن آن ها در بدن را فراهم می کند.
دستگاه اسکن گاما کمرا
کار دستگاه گاما کمرا یا همان دوربین تصویر برداری گاما این گونه می باشد که دوربین تصویر برداری شمارش جرقه زنی هایی که به وسیله برخورد کردن اشعه گاما به صفحه ای به اسم کریستال پدید می آید را به نمایش می گذارد. فوتون هایی که از بدن تابیده می شوند به دلیل وجود بافت و مانع های مختلف در مقابل خود ، دچار پدیده جذب و یا پراکندگی می شوند که هر کدام از این رخداد ها می تواند انرژی آن را تغییر دهد یا فوتون هارا از مسیر خود منحرف سازد . بر اثر این پدیده ها با نمونه ای از پرتو های غیر مفید و پراکنده مواجه می شویم که از دقت تصویر برداری کم می کنند ، برای از بین بردن این پرتو ها از کلیماتور استفاده می شود ، که با توجه به انرژی ایزوتوپ کاربردی، نوع کولیماتور های استفاده شده تغییر می کنند . کلیماتور از ورود این نمونه فوتون ها به بخش تصویر برداری جلوگیری می کند و مانعی برای برخورد میزان قابل توجهی از پرتو های مورب و پراکنده به کریستال می باشد. استفاده از کولیماتور باعث عمل موازی سازی پرتو ها می شود .
دوربین گاما دارای سه قسمت اصلی می باشد ، که این بخش ها عبارتند از : گانتری، کنسول و تخت .
دستگاه گاما کمرا از اجزای مختلفی تشکیل شده است
گانتری دارای دو قسمت هد و تنه است که هد اجزایی مانند کلیماتور، آشکار ساز ، فوتو مالتی پلایر تیوب و مدار مکان یابی را درون خود دارد ،به طور کلی این بخش برای حذف کردن پرتو های پراکنده از کلیماتور استفاده می شود. کلیماتور در بخش بیرونی دستگاه نصب می شود و در صورت لازم بودن تعویض می گردد .
- گنتری دستگاه گاما کمرا: گنتری همان تنه دستگاه گاما کمرا است که در بیشتر دستگاه های موجود در بازار تجهیزات پزشکی، بخش متحرک دستگاه را نیز تشکیل می دهد و محل قرار گیری دتکتور های دوربین کمرا است .
- دتکتور دستگاه گاما کمرا : دتکتور دستگاه گاما کمرا بر اساس تشخیص از روی نام آن در می یابیم که نقش آشکار سازی پرتو های خروجی از بدن بیمار را دارد که البته پرتو های دریافت شده را نیز آشکار می کند . دتکتور دستگاه گاما کمرا از مواردی چون کلیماتور، آشکار ساز یا کریستال، فوتومالتی پلایر تیوب یا PMT و مدارات الکتریکی تشکیل شده است. دتکتور دستگاه گاما کمرا حائز اهمیت ترین و قیمتی ترین بخش دستگاه می باشد. دتکتور پرتو های گاما ورودی به خود را جذب کرده و سپس آن را به سیگنال الکتریکی مرتبط با همان بخش هایی که جذب انجام می شود تولید می کند و این فعالیت را به کنسول دستگاه گاما کمرا می فرستد.
تصاویر گرفته شده به وسیله رایانه تحلیل و منظم می شوند
تصویر برداری از درون بدن انسان امری دشوار است چرا که بافت های بسیاری وجود دارند که تمامی آنها کدر می باشند اما امروزه روش های مختلفی برای اسکن اعضای داخلی بدن وجود دارد که هرکدام از آنها با توجه به مزایا، معایب و کاربرد به خصوص خود مورد استفاده قرار می گیرند. اسپکت یا گاما کمرا نیز روشی است که بیشتر برای تشخیص یا نظارت به اختلال های مغزی، مشکلات قلبی و آسیب های استخوانی مورد استفاده قرار می گیرد.
تشخیص گرفتگی رگ های خونی، دمانس، صرع یا گرفتگی عروق کرونر و... از جمله موارد استفاده این روش می باشند.
در این روش ابتدا مواد رادیواکتیو به بیمار تزریق شده و سپس او را وارد اتاقکی استوانه ای شکل می کنند که دوربین های گاما کمرا در آن وجود دارند. در روش اسپکت از ایزوتوپ هایی استفاده می شود که زمان واپاشی طولانی ای دارند و تنها یک اشعه گاما تابش می کنند.
اگرچه روش اسپکت برای اکثر افراد بی خطر است اما ممکن است به دلیل تزریق مواد رادیو اکتیو با مواردی همچون خون ریزی، احساس درد یا تورم در محل تزریق روبرو شوید. همچنین عده بسیار کمی به تزریق ماده رادیو اکتیو آلرژی و حساسیت دارند.
مقدار رادیو اکتیو مورد استفاده در روش اسپکت توسط سازمان بین المللی حفاظت در برابر اشعه تعیین می شود که در مدت زمان مشخص شده هیچگونه اسیبی به بافت های بدن وارد نمی کند. رعایت استانداردهای این روش باعث می شود احتمال به وجود آمدن خطر و مشکلات برای بیمار تقریبا به صفر برسد.
در صورت رعایت استانداردها اسکن اسپکت بی خطر است
این اسکن برای زنان باردار یا شیرده کاملا بی خطر نیست؛ زیرا احتمال انتقال ماده رادیو اکتیو به جنین موجود در شکم مادر یا کودک درحال رشد نیز منتقل شده و تاثیرات منفی روی آن داشته باشد.
اقداماتی که باید پیش از اسکن اسپکت انجام دهید با توجه به وضعیت و شرایط هر فرد متفاوت می باشد به همین دلیل بهتر است در ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
به طور کلی مواردی که باید پیش از انجام این اسکن رعایت شوند عبارتند از:
• تمامی زیورآلات و جواهرات خود را در خانه بگذارید
• لیستی از داروها و مکمل های مصرفی خود به پزشک ارائه دهید
• در صورت داشتن بیماری آسم نباید پیش از اسکن از اسپری های دارویی استفاده کنید
• اگر از بیماری دیابت رنج می برید پیش از گاما کمرا از تزریق انسولین خود داری کنید
به طور خلاصه این اسکن شامل دو مرحله تزریق ماده رادیو اکتیو و استفاده از دستگاه گاما کمرا برای تصویر برداری و بررسی است.
این ماده از طریق رگ بازو به بدن تزریق می شود و دوز ناچیزی به شمار می رود. اکثر مواقع بیمار نیازمند بیست دقیقه صبر و دراز کشیدن است تا این مواد جذب بدن شوند اما مواقع نادری نیز وجود دارند که ممکن است فاصله میان تزریق و انجام اسکن تا چند روز طولانی شود.
بافت های فعال مقدار ماده ی بیشتری را جذب می کنند و همین موضوع به کمک پزشکان در تشخیص بیماری ها می آید.
برای انجام گاما کمرا به یک مرکز درمانی معتبر مراجعه کنید
همانطور که گفته شد این دستگاه استوانه ای شکل است و حین اسکن، فرد روی تختی دراز می کشد تا این استوانه با چرخش دور او تصویر برداری های لازم را انجام دهد. تصاویر به رایانه ارسال می شوند و با کمک نرم افزارهای مخصوص عکس های سه بعدی ایجاد می شود.
ماده رادیو اکتیو معمولا تا چند ساعت پس از تزریق شروع به دفع شدن می کند. پزشکان توصیه می کنند با نوشیدن آب و مایعات بیشتر به دفع سریع تر این ماده از بدن خود کمک کنید. باقی مانده مواد رادیو اکتیو نیز در طی چند روز در بدن تجزیه شده و از بین می رود.
نمونه ی قابل حمل دستگاه گاما کمرا یک دوربین کوچک دستی می باشد ، که برای تصویر برداری دو بعدی پزشکی هسته ای استفاده می شود و می تواند از رادیو ایزوتوپ های منتشر شده پرتو گاما تصویر برداری انجام دهد.
این دستگاه رادیو داروی تزریق شده در بدن موجودات را پس از پراکنده شدن به صورت دو بعدی نشان می دهد. ویژگی حمل و نقل آسان این دستگاه ، یکی از مهم ترین ویژگی های آن می باشد که تصویر برداری از مواد پرتوزا در شرایط متفاوت مکانی را امکان پذیر می کند .
کاربرد های دوربین گاما دستی عبارتند از : لنفوسیتینگ قبل از عمل جراحی ، تشخیص سکته مغزی ، کنترل از راه دور رادیویی ، اسکن تیروئید ، تصویر برداری از بافت ها و بخش های کوچک ، تشخیص sentinel node در جراحی داخلی ، اسکن تیروئید لنفوسکتینگرافی قبل از جراحی ، بررسی گره های لنفاوی منتقل شده در هنگام جراحی .
از لنفوسینتیگرافی و بافت برداری گره های لنفاوی نگه دارنده در جایگاه ابزاری برای نشان دادن محدوده ی بافت های آسیب دیده بیمار استفاده می کنند. حضور یا عدم حضور گره های لنفاوی متجمع بیشتر در تشخیص و درمان بسیاری از تومور های بد خیم به پزشکان کمک می کند ، یا می توان این گونه شرح داد که عملکرد این دستگاه مقداری اهمیت دارد که گویا نقش چشم متخصص ها را در اتاق عمل اجرا می کند.
گردآوری: بخش سلامت بیتوته
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
