مجموعه: بیماری ها و راه درمان

عوارض افزایش میزان گلبول های قرمز خون

افزایش تعداد گلبول قرمز ، علل و نشانه ‌های آن چیست؟

نقش گلبول قرمز در بدن 

متداول ترین گلبول در بدن انسان، گلبول قرمز است. گلبول قرمز در مغز استخوان تولید می گردد و پس از 120 روز جریان پذیری در خون، با ورود به کبد به موجب بازیافت مواد سلولی از بدن دفع می شود. اصلی ترین عامل تنظیم کننده تولید گلبول های قرمز، هورمون اریتروپویتین می باشد. 

هورمون اریتروپویتین با عنوان EPO شناخته می شود. این هورمون به وسیله کلیه و کبد در بدن به میزان هیپوکسی در خون ترشح می گردد. زمانی که اریتروپویتین در خصوص جبران هیپوکسی به تحریک تولید گلبول های قرمز خون در مغز استخوان می پردازد، زمینه برای اکسیژن رسانی مناسب به ارگان های مختلف بدن فراهم می شود. 

گلبول های قرمز خون یا اریتروسیت، اکسیژن را از ریه به ارگان های مختلف بدن هدایت می سازند و به بافت های مختلف بدن انتقال می دهند. 

پلی سیتمی یک بیماری نادر است که به خاطر افزایش میزان گلبول های قرمز خون شکل می گیرد. به عبارتی دیگر پلی سیتمی در معنی افزایش تعداد گلبول های قرمز کاربرد دارد. 

آزمایش های افراد مبتلا به پلی سیتمی حاکی از آن دارد که در این نوع بیماری تعداد هموگلوبین یا گلبول های قرمز خون و هماتوکریت بیش از حد طبیعی تولید می گردد. 

پلی سیتمی از منظر میزان غلظت هموگلوبین و افزایش هماتوکریت مشخص می گردد. برای مشخص سازی هماتوکریت حجم گلبول های قرمز نسبت به کل حجم خون اندازه گیری می شود و هموگلوبین، یک پروتئین مسئول برای انتقال اکسیژن در خون تلقی می شود. 

لازم به ذکر است زمانی که میزان هماتوکریت در بانوان 48% و در آقایان 52% باشد، پلی سیتمی شمرده می شود.

علاوه بر این، زمانی که تعداد گلبول های قرمز خون در مقادیر پایین باشد، عارضه کم خونی شکل می گیرد. بی شک هنگامی که تعداد گلبول های قرمز خون پایین است، بدن برای تأمین اکسیژن مورد نیاز با مشکلاتی مواجه می گردد. 

گونه های مختلف افزایش تعداد گلبول قرمز 

استعمال سیگار زمینه ساز افزایش تعداد گلبول های قرمز خون تلقی می شود

پلی سیتمی در دو نوع اولیه و ثانویه طبقه بندی می شوند. افزایش تعداد گلبول های قرمز ثانویه با تومور هایی که آزاد کننده اریتروپویتین هستند، در ارتباط است. 

علاوه بر این، افزایش غیرطبیعی گلبول های قرمز در مغز استخوان زمینه ساز شکل گیری پلی سیتمی ورا محسوب می شود. 

پلی سیتمی اولیه 

پلی سیتمی اولیه با عناوین مختلفی نظییر پلی سیتمی ورا و PV  شناخته می شود. همان طور که بیان کردیم عامل تشکیل دهنده گلبول قرمز یک هورمون به نام اریتروپویتین است که توسط مغز استخوان ترشح می گردد. اگر مغز استخوان به تولید بیش از حد هورمون اریتروپویتین بپردازد، عارضه پلی سایتمی ورا و اختلال میلوپرولیفراتیو شکل می گیرد. 

پلی سایتمی ورا، یکی از گونه های سرطان خون به شمار می رود که باعث ایجاد بیش از حد گلبول قرمز توسط مغز استخوان می گردد. سلول های مضاعف سبب غلظت خون می شوند و روند خون رسانی را با اختلال مواجه می کند. 

در پلی سیتمی اولیه، به خاطر مشکلات ذاتی اعم از مادرزادی و خانوادگی در رویه تولید گلبول های قرمز، عارضه افزایش گلبول های قرمز شکل می گیرد. به عبارتی دیگر در شکل گیری پلی سیتمی اولیه جهش های ژنتیکی، ارثی و مادرزادی دخیل هستند. 

پلی سیتمی ثانویه 

پلی سیتمی ثانویه به موجب تومور ترشح کننده اریتروپویتین و پاسخ به هیپوکسی مزمن شکل می گیرد. این عارضه تحت تأثیر عوامل خارجی در تولید گلبول های قرمز اعم از تومور های مرتبط با بخش تولید کننده هورمون اریتروپویتین، آپنه خواب و هیپوکسی به وجود می آید. 

عوامل دخیل در افزایش تعداد گلبول های قرمز 

به طور کلی عارضه افزایش تعداد گلبول های قرمز تحت تأثیر عوامل گوناگون شکل می گیرد. یکی از عوامل دخیل در افزایش تعداد گلبول های قرمز، کمبود اکسیژن است.

زمانی که کمبود اکسیژن رسانی به موجب ضعف عملکردی ریه و قلب شکل می گیرد، بدن برای جبران اکسیژن به تولید گلبول های قرمز فراوان می پردازد. 

فاکتور های سبک زندگی نقش مؤثری در افزایش تعداد گلبول های قرمز خون دارند. به طور مثال بدن انسان در مکان های مرتفع با کمبود اکسیژن مواجه می گردد. لذا در خصوص جبران اکسیژن میزان تولید گلبول های قرمز افزایش پیدا می کند. 

همچنین استعمال دخانیات اعم از سیگار زمینه ساز افزایش تعداد گلبول های قرمز خون تلقی می شود. 

جالب است بدانید برخی دارو ها نظیر استروئید های آنابولیک که به عنوان دارو های هورمون جنسی مردانه شناخته می شوند، در تحریک تولید سلول های خون نقش دارند. همچنین تزریق پروتئینی با افزایش تولید گلبول های قرمز خون زمینه ساز شکل گیری پلی سیتمی می گردد. 

یکی از اصلی ترین عوامل افزایش تعداد گلبول های قرمز خون، هیدراسیون است. هیدراسیون عارضه ای است که در اثر کم آبی بدن شکل می گیرد و با افزایش غلظت گلبول قرمز خون همراه است. هنگامی که بدن با کم آبی مواجه می گردد، میزان پلاسما خون به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کند. در طی این روند تعداد واقعی گلبول های قرمز ثابت باقی می ماند و میزان غلظت آن ها افزایش می یابد. 

از سری عوامل دخیل در افزایش تعداد گلبول های قرمز می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• بیماری های ریوی، قلبی و کلیوی 

• فیبروز ریوی و انسداد مزمن ریه 

• ابتلا به بیماری های قلبی به صورت مادرزادی 

• آپنه خواب 

• نارسایی قلبی

• هیدارسیون یا عارضه کم آبی بدن 

• وزوز گوش 

• سرخ شدن صورت 

• افزایش میزان فشار خون 

• وابستگی به نیکوتین 

نشانه های افزایش تعداد گلبول قرمز 

نارسایی قلبی یکی از عوامل دخیل در افزایش تعداد گلبول های قرمز است

زمانی که تعداد گلبول های قرمز خون به طرز چشمگیری افزایش پیدا می کند زمینه برای شکل گیری اختلالات خونی مهیا می گردد. لذا احتمال شکل گیری مشکلات خونریزی در این قبیل بیماران به وفور وجود دارد. 

یکی از نشانه های متداول بیماران پلی سیتمی، درد مفاصل است. علاوه بر این، در مبتلایان به پلی سیتمی عارضه های سرگیجه، آپنه خواب، تنگی نفس، خستگی مزمن، تنگی نفس و سرفه مزمن مشهود است. 

توجه داشته باشید در صورتی که پلی سیتمی از تومور های ترشح کننده اریتروپویتین اعم از سرطان کلیه و سرطان کبد ارتباطی نشأت گرفته باشد، با نشانه هایی نظیر احساس درد در شکم، کاهش وزن و احساس سیری کاذب همراه خواهد بود. 

در ادامه متداول ترین نشانه های افزایش تعداد گلبول قرمز خون را بیان می کنیم:

• درد مفاصل 

• احساس ضعف و خستگی 

• سردرد 

• کبودی 

• درد شکم 

• سرگیجه 

• خارش 

• تعریق

• مشکلات تنفسی 

• تاری دید و دو بینی 

• خونریزی لثه 

• تورم مفاصل 

• قرمزی پوست صورت 

• خونریزی های شدید در صورت بریدگی 

درمان افزایش تعداد گلبول های قرمز 

به طور کلی برای درمان افزایش تعداد گلبول های قرمز ضرورت دارد عامل زمینه ساز بیماری رفع شوند و در شیوه زندگی فرد تغییر به وجود آید. 

یکی از راه های درمان افزایش تعداد گلبول های قرمز که از لخته شدن خون جلوگیری به عمل می آورد، مصرف قرص آسپرین است. 

توجه داشته باشید که ضرورت دارد مصرف آسپرین تحت نظر پزشک شکل بگیرد. 

حجامت 

مؤثر ترین روش برای درمان افزایش گلبول های قرمز خون، حجامت می باشد. ایمن ترین نوع حجامت توسط پزشک و مراکز معتبر شکل می گیرد. 

فلبوتومی 

سردرد و سرگیجه از علائم افزایش تعداد گلبول های قرمز است

یکی از روش های کاربردی برای درمان افزایش تعداد گلبول های قرمز خون، فلبوتومی است. در این روش متخصص با وارد کردن سوزن به داخل ورید، مقداری خون از بدن را از طریق لوله به داخل کیسه های مخصوص هدایت می کند. 

بهتر است بدانید فلبوتومی زمانی کاربرد دارد که بیماری افزایش تعداد گلبول های قرمز به موجب ابتلا به یک بیماری خاص شکل گرفته باشد. همچنین احتمال می رود برای تعدیل در سطح گلبول قرمز انجام فلبوتومی به تعداد دفعات مکرر توصیه شود. 

هیدروکسی اوره

روش درمانی هیدروکسی اوره در خصوص درمان بیماری پلی سیتمی ورا در مغز استخوان کاربرد دارد. در این روش دارویی با عنوان هیدروکسی اوره در خصوص کند سازی روند تولید سلول های قرمز خون به بدن تزریق می گردد. 

در دوره درمان هیدروکسی اوره بیمار از منظر سطح گلبول های قرمز تحت نظر قرار دارد. 

عوارض عدم درمان افزایش تعداد گلبول های قرمز 

• سنگ کلیه 

• سکته قلبی

• افزایش غلظت خون 

• آمبولی ریوی 

• نارسایی کلیه 

• سرطان خون 

• مشکل لخته شدن خون 

• هموراژی 

• سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون 

• نقرس

• ترمبوز ورید عمقی 

راه های افزایش تعداد گلبول های قرمز 

آهن به عنوان یک ماده مغذی در افزایش تعداد تولید گلبول های قرمز خون نقش چشمگیری دارد. آهن در غذاهایی نظیر حبوبات، گوشت قرمز اعم از گاو، اسفناج، کلم پیچ، کشمش، آلو، لوبیا و زرده تخم مرغ به وفور یافت می شود. 

لازم به ذکر است در خصوص افزایش تعداد گلبول های قرمز ضرورت دارد به مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین های A، B12، B9 (فولیک اسید ) و مس بپردازید. علاوه بر این می تواند مواد مغذی مورد نیاز بدن را از طریق مصرف مکمل تأمین نمایید. 

در ادامه غذاهای سرشار از مواد مغذی را بیان می کنیم:

• آجیل

• نخود

• لوبیا

• عدس 

• نان و غلات غنی شده 

• گوشت قرمز به ویژه گوشت گاو 

• گوشت اندام دام اعم از جگر و قلوه 

• لبنیات به ویژه پنیر و شیر 

• گیلاس 

• صدف 

• ماکیان 

• هویج 

• طالبی

• هندوانه

• سیب زمینی شیرین

• فلفل قرمز 

گردآوری:بخش سلامت بیتوته