نوشته شده توسط: الهه ناز
مسجد جامع قروه
مسجد جامع قروه، یکی از آثار تاریخی روستای قروه در کیلومتر 15 جاده ترانزیتی ابهرـ تاکستان است. این مسجد که به مسجد جمعه هم معروف می‌باشد از بناهای دوران سلجوقی (قرن پنجم هجری قمری) است که مثل مساجد دوران سلجوقی به سبک چهار ایوانی ساخته شده است و گنبد زیبای آن بر چهار فیلپوش استوار است. در ادامه بیشتر با این بنای تاریخی آشنا شوید.
مسجد جامع به واسطه تزئیناتی از قبیل گچبری و دو کتیبه در زیر فیلپوشها تزیین شده که کتیبه‌های مزبور تاریخ ساخت مسجد را در سال 413 ه.ق و تاریخ ترمیم بنا را در سال 575 ه.ق میگویند. بنای مسجد جامع در تاریخ 1341/12/05 به شماره 433 در لیست آثار تاریخی کشور به ثبت رسید؛ و همینطور هیئت‌های خارجی به سرپرستی آقای ام ای وی ور، گلایس و خانم هلن تحقیقات و پژوهشهایی در مورد بنا انجام داده‌اند که نتایج آن در دست نیست.
مسجد جامع قروه، یکی از آثار تاریخی با ارزش منطقه ابررود (رود کبیر) است. در میان روستا مسجد جامع از بنای با ارزش دوران سلجوقی (قرن پنجم هجری قمری) است که مانند مساجد دوران سلجوقی به سبک چهارتاق ساخته شده‌است و گنبد بسیار زیبایی بر اضلاع چهارگانه، با چهار فیلپوش استوار است.
مسجد جامع قروه کجاست
این مسجد از آثار بسیار ارزشمند است و قابل قیاس با شبستانهای مسجد جامع قزوین و کابل است ، با قدمت یک هزار سال در 18 کیلومتری شرق شهرستان ابهر قرار دارد. فضای اصلی مسجد، صحن گنبدداری است که دو شبستان را در غرب و شرق خود جای داده‌است. تزئینات برجای مانده در این اثر شامل کتیبه‌ای به خط ثلث تزیین شده به نگاره‌های گیاهی (سنه585 ه. ق) در پای فیلپوشها و کتیبه به خط نسخ بر بالای محراب (سنه413 ه. ق) همراه با ترنجهای درهم بافته شده گچی و سطوح زیبا با طرحهای آجرچینی، این مسجد دوره سلجوقی را تبدیل یه یکی از شاهکارهای هنری قرون میانی اسلامی ساخته‌است.
با توجه به تحقیقات انجام گرفته می‌توان گفت بنای مسجد جامع با استفاده از مصالح بنای قدیمی، به جای بنای قبلی در تاریخ 413 ه.ق احداث شده است این اثر از سه قسمت اصلی گنبد خانه و شبستان در اضلاع شرقی و غربی تشکیل یافته‌است که پس از گذشت زمان و بر اثر عوامل طبیعی و غیرطبیعی تخریب شد، و دوباره در تاریخ 575 ه.ق مورد مرمت و بازسازی قرار می‌گیرد. باید گفت که هنگام گمانه زنی یک لایه از خاکستر همراه با زغال به قطر 4 سانتی‌متر به دست آمد که نمونه‌های آن جهت انجام آزمایش‌های کربن 14 به آزمایشگاه مرکزی ارسال شده است.
معماری بنای مسجد جامع قروه
بنای این مسجد در حال حاضر عبارت است از یک شبستان گنبددار و دو شبستان در دو طرف آن که از مصالح خشت و آجرهای به دست آمده از تخریب دیوارهای قدیمی ساخته شده و دارای سقفی از تیر چوبی است و هنوز آثار و بقایای شبستانهای اصلی و ملحقات بنا در نمای بیرونی مسجد دیده میشود. شبستان اصلی مسجد از آجر ساخته شده و دو نوع آجر در آن به خدمت گرفته شده است. از پی تا زیر فیلپوشها از آجرهای بزرگ‌تر به ابعاد 8×31/5×31/5 سانتی‌متر و بعد برای اجرای تزئینات در فیلپوشها و پوسته گنبد از آجرهای کوچک‌تر به ابعاد 5×21/5×21/5 سانتی‌متر استفاده شده است.
پاطاق فیلپوشها بر روی تخته اشباع شده قطوری که با دیوار 45 درجه زاویه دارد، قرار داده شده و آنگاه قوس پنج او هفت تند با ساقه بلند اجرا شده به گونه ای که چهار فیلپوش متناوباً با چهار طاق نما که از نظر سبک و ابعاد یکسان است، پلان مربع شبستان را به دایره تبدیل کرده، فیلپوشها و طاق نماها عموماً به تزئینات آجری و هندسی مزین است. بالای آن‌ها طاق نماهای کوچک‌تری که قوس پنج او هفت کند با ساقه بلند دارد، متوالیاً قرار گرفته، پاطاق عرقچین گنبد را تشکیل می‌دهد.
مسجد جامع قروه در ابهر
تزئینات مسجد جامع قروه علی‌رغم تحمل صدمات کلی و خیلی زیاد، جالب توجه است. از آنچه که باقی‌مانده، حداقل دو دوره تزئیناتی در این بنا قابل تشخیص است. آثار و بقایای نقاشی‌‌های روی گچ در زیر کتیبه فعلی با رنگ کمتری قابل تشخیص است و نقوش دارای طرحهای گیاهی و اسلیمی است. احتمالاً این تزئینات متعلق به دوران آل‌بویه می‌باشد. محراب مسجد که با گود کردن جرز جنوبی به وجود آمده است، به شدت تخریب شده ولی هنوز آثار مقرنس‌های گچی در قسمتی از بالای محراب باقی مانده است.
مسجد جامع قروه با قدمتی هزار ساله
مسجد جامع به تزئیناتی از قبیل گچبری و دو کتیبه در زیر فیلپوش ها مزین گردیده که کتیبه های مزبور تاریخ ساخت مسجد را در سال 413 ه.ق و تاریخ مرمت بنا را در سال 575 ه.ق بیان می کند. همان گونه که گفته شد، از نکات قابل توجه این مسجد استفاده از کتیبه هایی به صورت گچبری برجسته به خط ثلث مربوط به آیات سوره حشر روی بدنه مسجد است، ولی استفاده از رنگ برای نوشتن کتیبه های قرآنی و اسامی متبرکه زیبایی زیادی به نوشته ها و کتیبه های این مسجد بخشیده است. با توجه به تاریخ همین کتیبه ها می توان به طور حتم گفت که قدیمی ترین مسجد استان زنجان در شهرستان ابهر در روستای تاریخی قروه قرار دارد.
همان گونه که گفته شد، تزیینات و نوشته های به کار رفته در این مسجد، آن را به یک مسجد ویژه تبدیل کرده است.
تصاویر مسجد جامع قروه
عکس مسجد جامع قروه
مسجد جامع قروه
گردآوری: بخش گردشگری بیتوته
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
