قسمت در ازدواج تا چه اندازه ای صحت دارد؟

آنچه بین مردم معروف است، قسمت به معناى عدم تأثیر فرد در سرنوشت خود و تعیین همسر از قبل و سلب اختیار از انسان مى‏باشد . این از نظر اسلام مردود است، چون خداوند به آدمى، اختیار و اراده داده است و در همه امور از جمله ازدواج، حق انتخاب و گزینش محفوظ مى‏باشد. شاهد آن روایات زیادى است که همگان را به دقت در انتخاب همسر فراخوانده و ضوابطى را در این امر منظور داشته‏اند.
امام صادق(ع) مى‏فرماید: « زن همچون گردنبدى است که شخص آن را بر گردن خود آویزان مى‏کند، پس بنگر چه چیزى را بر گردن آویخته‏اى!». (1)
از رسول اکرم(ص) نقل شده: «فردى مناسب براى ازدواج را در نظر بگیرید و انتخاب کنید، زیرا زنانتان فرزندانى شبیه خواهران و برادران خود متولد مى‏کنند».(2) اگر انسان در انتخاب همسر نقشى نداشته باشد، این روایات معنى ندارد.
ازدواج مانند امور دیگر، در قلمرو علم الهى است، یعنى خداوند مى‏داند فلان شخص با چه کسى ازدواج خواهد کرد، ولى علم پرودگار اختیار را از او نمى‏گیرد، زیرا علم الهى به عمل اختیارى انسان تعلق گرفته است.
خداوند بزرگ که صاحب و مالک همه هستی است اراده کرده است که انسان در کارهای اختیاریاش با اراده خودش منشأ اثر باشد؛ یعنی اگر برای تحقق یک حادثه 5 شرط لازم باشد یکی از آن شروط اختیار و اراده انسان است.وبر فرض برای روشن شدن یک چراغ باید تمام وسائل لازم سالم و مهیا باشد از جمله کلید، سیم، لامپ، کنتور برق، اتصال سیم به کارخانه و منبع تولید برق و جریان برق در سیم‏ها. حال یکی از شروط روشن شدن چراغ فشار دادن کلید برق است که در این مثال در کارهای اختیاری ما همه شروط همیشه مهیا است اما زدن کلید همان اختیار ماست و خداوند بزرگ خواسته است تا انسان با اختیار خودش کلید برق حادثه‏ای را نزند چراغ آن واقعه روشن نگردد و این است منزلت و جایگاه اختیار ما و توجه به این نکته حائز اهمیت است که نه اختیار ما مطلق و بیکران و بدون قید است که همه امور به دست ما باشد و نه این که ما در کارهایمان مجبوریم و هیچ‏گونه اراده‏ای نداریم. هر دو صورت باطل است بلکه در زنجیره پیوسته و متشکل از حلقات در تحقق امور؛ اختیار ما یکی از آن حلقه‏هاست نه مختار مطلقیم چرا که به غیر از ما حلقه‏های دیگری هم هست (زمان، مکان، تربیت، خانواده و...) و نه مجبور مطلقیم، چرا که تا کلید اختیارمان را فشار ندهیم محال است افعالی که به اراده ما صورت میگیرد تحقق یابد.
  شکی نیست که سرنوشت ما تا آنجا که با کار و کوشش و تلاش ما مربوط است، و ما به اختیار خود می توانیم در آن دخالت کنیم، به دست خود ما است و آیات قرآن نیز با صراحت این موضوع را بیان مى کند؛ مانند: “وأن  لیس للإنسان إلا ما سعى” یعنی انسان بهره اى جز سعى و کوشش خود ندارد ـ )نجم/39) ـ و “کل نفس بما کسبت رهینة” یعنی هر کس در گرو اعمال خویش است ـ )مدثر/38) ـ و ….؛ و البته همین تاثیر تلاش و کوشش انسان در سرنوشت هم نیز از سنن الهى و به اذن او، و تنها به اذن او است.ولى در بیرون دایره تلاش و کوشش ما و آنجا که از حریم قدرت ما خارج است، دست تقدیر خداوند به تنهایی حاکم است، و آنچه به مقتضاى قانون علیت که منتهى به مشیت و علم و حکمت پروردگار مى شود مقدر شده است تحقق خواهد یافت.منتها افراد با ایمان و خداپرست که به علم و حکمت و لطف و رحمت او اعتماد و باور دارند همه این مقدرات را مطابق نظام احسن و مصلحت بندگان مى دانند، و هر کس بر طبق شایستگی هائى که اکتساب کرده است مقدراتى متناسب آن دارد.بنا بر این نه می توان گفت همه چیز در دست انسان است، و نه می توان گفت همه چیز از دست او خارج است. تقدیر خداوند همه جا حاکم است، ولی این تقدیر در مواردی که به اختیار انسان مربوط است، بر اساس انتخاب انسان تعیین می شود.
موفق باشید.
پى‏نوشت‏ها:
1 - میزان‏الحکمة، ج 2، ص 1182.
2 - همان، ص 1183