این روزها متعاقب حادثه دردناکی که در اصفهان رخ داده است، بیشتر نگاه‌ها متوجه پیدا کردن عامل این جنایت شده است، اما در این میان چیزی که بیشتر مردم و رسانه‌ها فراموش کرده‌اند این است که دانش توده مردم برای کمک‌های اولیه بسیار پایین و در موارد زیادی نادرست است.
به شهادت پدر این مصدوم، بعد از مصدومیت دختر، می‌شد کمک‌هایی سریعا به ایشان انجام شود که از شدت آسیب بکاهد.
دو عامل باعث نرسیدن کمک به موقع به این دختر شد:
- نگرانی اطرفیان، سرنشینان خودروهای عبوری و رهگذرها از حادثه. آنها در دقایق اول گیج بودند و نمی‌دانستند چه رخ داده است. پس از آن هم، نمی‌دانستند که چه باید بکنند و در یک مورد هم مرتکب اشتباه شدند. ضمن اینکه متأسفانه در ایران ترس همیشگی از کمک به مصدومین و دردسرهای متعاقب آن وجود دارد.
پس در این ایمیل خیلی مختصر و ساده، در مورد سوختگی‌های شیمیایی صحبت می‌کنید و بعد از خواندن مطلب تصدیق می‌کنید که اتفاقا کمک‌های اولیه پیچیدگی خاصی ندارد.
گروه هدف و کسانی که این مطلب را باید بخوانند:
همه شما!
سوختگی‌های شیمیایی ممکن است برای هر کسی رخ بدهند. تصور نکنید که شما یا عزیز شما باید فرد بداقبالی باشد که قربانی خیره‌سری یک انتقام‌بگیر باید بشود.
- تعداد موارد سوختگی با اسید باتری بسیار فراوان است.
- سوختگی با مواد مواد شوینده و جرم‌زدا که در خانه‌های زیاد استفاده می‌شوند.
- سوختگی با مواد شیمیایی در آزمایشگاه‌ها
- سوختگی با مواد شیمیایی در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها
- حتی سوختگی با مواد سفیدکننده دندان و کلر آب استخر!
پس می‌بینید که شما به عنوان یک بانوی خانه‌دار یا یک دانشجوی رشته شیمی یا کارگر هم تا حدی باید از مسئله اطلاع داشته باشید.
ماهیت ماده ایجادکننده سوختگی شیمیایی: سوختگی ممکن است با اسید، باز، مواد خورنده، کسیدکننده، حلال‌ها یا حتی تسلیحات شیمیایی مثلا گاز خردل یا عوامل تاول‌زا مثل فسژن رخ بدهند.
ph ماده، مقدار آن، مدت تماس بدن با آن، وسعت پوست درگیر و نقطه‌ای که دچار مصدومیت شده، عوامل تعیین‌کننده در میزان آسیب و شدت آن هستند. سوختگی‌های قلیایی خطرناک‌تر از سوختگی‌های اسیدی هستند و بیشتر در بدن نفوذ می‌کنند.
سوختگی با موادشیمیایی همیشه پوستی و سطحی نیست و ممکن است مخاط سیستم تنفسی، دهان و دستگاه گوارش به خاطر برخورد اشتنشاقی یا خوراکی با موارد شیمیایی (مثلا به خاطر خودکشی) به شدت آسیب ببینید.
چه باید کرد؟
1- مصدوم ممکن است کاملا ناآرام و مشوش باشد. او ممکن است به خاطر از دست رفتن بینایی، اصلا شما را نبیند و تصور کند که شما همان فرد آسیب‌رسان هستید، سعی کنید با عبارات یآرامش‌بخش و واضح به او اطمینان بدهید. به او اعلام کنید که قصد یاری‌اش را دارید و حتما به او بگویید که چه می‌خواهید بکنید.
2- در حد امکان عامل آسیب‌رسان را از بدن بیمار دور کنید. ممکن است در کارگاه‌ها پودر فشرده قلیا روی بدن مصدوم ریخته باشد، در این صورت قبل از هر کاری باید پودر را از بدن مصدوم بزدایید.
3- آب و فقط آب!
خمیردندان، جوش شیرین، پانسمان کردن را فراموش کنید. آب را به بدن بیمار برسانید. نیازی نیست که شما در خارج بیمارستان از سرم شستشو استفاده کنید. آب معدنی، آبی که برای ریختن در رادیاتور حمل می‌کنید، می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
اگر دسترسی به جریان آب لوله‌کشی شیر دارید، جریان ملایم آب را روی سطح بدن بیمار برقرار کنید. در غیر آن صورت با همان ظرف آب خودتان جریانی ملایم و مداوم را برقرار کنید. بیمار باید حدود 30 دقیقه با این آب شستشو شود. لازم نیست که با دست روی محل دچار آسیب بکشید.
همزمان به اورژانس اطلاع بدهید و تا پیش از آمدن آمبولانس، کار را متوقف نکنید. حتی اگر سوختگی به نظر خودتان و مصدوم جزئی باشد، همچنان به کارتان ادامه بدهید.
در مورد سوختگی چشم، بهترین و ساده‌ترین نوع شستشو آن است که شخص، چشمش را در ظرف آبی بنهد و باز و بسته کند.
4- لباس و زیورآلات بیمار را از تنش خارج کنید
لباس‌های آغشته به مواد شیمیایی همه زحمات شما را به باد می‌دهند. شما از یک سو بیمار را شسشتو می‌دهید و از سوی دیگر، اسید یا باز کم کم دوباره روی بدن بیمار نشت می‌کنند.
نکته: در حادثه اصفهان یکی از اشتباهات، نشاندن مصدوم روی صندلی آغشته به اسید خودرویش بود تا به بیمارستان رسانده شود. که همین کار بر وسعت مناطق سوختگی افزود.
5- به یاد داشته باشید که مصدوم ممکن است همیشه آسیب خالص سوختگی شیمیایی نداشته باشد. مثلا ممکن است کسی راننده یک محموله مواد شیمیایی باشد و بعد از واژگونی هم دچار سوختگی شیمیایی شود و هم آسیب‌های دیگری مثل خونریزی، شکستگی، آسیب ستون‌مهره‌ها. یا ممکن است محفظه یک ماده شیمیایی در کارگاهی منفجر شود و کارگر مصدومیت‌های همراه دیگر هم داشته باشد.
در این صورت علاوه بر اقدامات بالا، شما باید شیوه‌های ابتدایی برخورد با یک مصدوم را هم بلد باشید که در فرصتی دیگر در مورد آن توضیح خواهم داد.
6- همین اقدامات ساده بالا، بیشتر مواقع مهم‌تر از همه کارهای پیشرفته‌ای هستند که در بیمارستان‌ها ممکن است برای بیمار انجام شوند.
پانسمان، دبردیمان، تزریق مسکن، آنتی‌بیوتیک، واکسن کزار، ارزیابی حدت بینایی، ارزیابی نوع ماده سوزاننده، محاسبه وسعت سوختگی و میزان تجویز سرم، ارزیابی همولیز یا هموگلوبینوری و هایپوکلسمی و جراحی‌های ترمیمی را به پزشکان واگذار کنید.
چیز مهم واکنش منطقی، خونسردانه، سریع شما در لحظات و دقایق اولیه بروز حادثه است.
پیشگیری‌های فردی
اما مثل همیشه پیشگیری مهم‌تر از درمان است.
- مواد شیمیایی را از دسترس کودکان دور نگه دارید و در محل مناسب نگهداری کنید.
- مواد شیمیایی باید در جایی نگهداری شوند که تهویه مناسبی دارند.
- برچسب درست و واضح روی ظرف‌های مواد شیمیایی بزنید.
- تا جایی که ممکن است بی‌جهت از مواد شیمیایی استفاده نکنید. مثلا موردی که زیاد مشاهده می‌شود مخلوط کردن سفیدکننده و جرم‌زداها برای تمیز کردن سرویس‌ها و حمام‌ها، آن هم بدون ماسک و با پنجره بسته است.
- ازلباس و دستکش و عینک‌های محافظ چشم در هنگام استفاده از مواد شیمیایی استفاده کنید.
پیشگیری‌های اجتماعی
- از کودکی، فرزندان خود را کینه‌توزی نهی کنید.
- شیوه‌های کنترل خشم و پرهیز از رفتارهای تکانه‌ای را بیاموزید و اگر نمی‌دانید به مشاورهای مناسب یا روانپزشک‌ها مراجعه کنید.
- هرگز سعی نکنید که بیشتر از حد آستانه، کسی را به خشم آورید.
- در صورتی که با تهدید کسی مواجه شدید حتما به والدین و نیروی انتظامی اطلاع بدهید.
- در مورد مواد شیمیایی مناسب است که قوانینی سخت و جدی برای حمل بامجوز آنها وضع شود و هر شخصی قادر به دسترسی و خرید آنها نباشد. مجوزها باید توسط ارگان‌ها مسئول به صورت مرتب کنترل شوند و با متخلفان به شدت برخورد شود.
- رسانه‌های جمعی باید روی شیوه‌های برخورد مناسب با مصدوم و نیز پیشگیری در سطح فردی و اجتماعی تمرکز کنند و آموزش مناسبی به مردم بدهند.
- و برخوردهای قانونی با عوامل اسیدپاش یا کسانی که در کنترل ایمنی کارگاه‌ها و یا حمل مواد شیمیایی کاهلی کرده‌اند.
