تکالیف شب قدر

 براى عبادت و درک فضیلت و فیض شب قدر, عموما به مسجدها مى رویم, اما براى این که با انجام اعمال جنبى ـ که خود نیز اعمال پر فضیلتى است ـ خویشتن را براى درک عظمت و فضایل عمیق شب قدر آماده تر گردانیم تا بتوانیم در نورانیت قرآن نورانى شویم و بافرشتگان پاک آسمانى هم نوا گردیم و موجى در دریاى روح خود ایجاد کنیم, پیشوایان والامقام اسلام, ما را به انجام تکالیف زیر دعوت نموده اند.

الف - غسل شب قدر

غسل, از یک سو عبادت است, چون مى بایست به نیت تقرب و اطاعت خداوند انجام شود, و از سوى دیگر نظافت و بهداشت مى باشد, چون با شست وشوى بدن, هر مومنى خود را براى حضور در مجامع عمومى و ملاقات سالم و جاذب با اهل ایمان آماده و منظم مى گرداند. امام صادق(ع) فرموده است: هرکس براى شب هاى هفدهم,نوزدهم,بیست و یکم و بیست سوم ماه مبارک رمضان, که امید شب قدر بودن آنها مى رود, غسل انجام دهد, از گناهان پاک مى گردد, و مانند روزى مى شود که از مادر متولد گردیده است.

ب ـ احیا و شب زنده دارى

همان طور که در سیره پیامبر(ص) و حضرت فاطمه(س) مطالعه کردیم, احیا, بیدار بودن و شب هاىقدر را باعبادت سپرى نمودن, از تکالیف دیگر در این شب ها مى باشد. بارى, شب زنده دارى با عبادت و دعا, وظیفه اى براى همه شب هاى قدر است, اما امام حسن عسکرى(ع) فرموده: فلا یفوتک احیإ لیله ثلاث و عشرین; اگر نتوانستى در شب هاى دیگر احیا داشته باشى, سعى کن احیا و شب زنده دارى شب بیست و سوم را از دست ندهى. امام باقر(ع) نیز, فرموده است: هر کس شب قدر را احیا بدارد, خداوند مهربان گناهان او را می آمرزد. اما نکته بسیار مهمى که درباره احیا باید مورد توجه باشد, این است که اولا: شب را تا سپیده صبح به عبادت و دعا بگذرانیم;  ثانیا: به بیدارى چشم قناعت نکنیم, زیرا آنچه داراى اهمیت فوق العاده است, بیدارى دل و آگاهى و بصیرتى است که انسان را در محضر الهى و قرآن کریم و فرشتگان آسمانى, مودب و منظم و لایق گرداند. زیرا, فرشتگان آسمانى که به زمین نزول مى کند, طبق روایت نخست به محضر حضرت صاحب الامر(ع) شرف حضور مى یابند, تا علاوه بر سلامت آفرینى در شب قدر یا سلام رسانى به بندگان, پیام الله را به حجه الله (ع) ابلاغ دارندو طبیعى است اگر حجه الله(ع) از وضع عباد الله رضایت و خرسندى داشته باشد, وضع تقدیر و سرنوشت سال آینده عباد الله از جانب (الله) , وضع بهتر و سعادتمندانه ترى خواهد بود.

ج ـ قرآن بر سر گرفتن

تکلیف دیگر شبهاى قدر، قرآن به سرگرفتن است، مومنان روزه گرفته، در ماه خدا و خانه خدا، کتاب خدا را گشوده, به سرگرفته و آن را شفیع خود قرار مى دهند. آن ها به محتواى قرآن مى اندیشند, به آغوش آن پناه مى برند و با قرآن پیوند و پیمان مجدد برقرار مى نمایند, تا با معارف نورانى آن, همه زوایاى زندگى خویش را نورانى و متعالى گردانند. البته براى آگاهى به خصوصیات کامل این اعمال به کتاب هاى دعا باید مراجعه نمود.  امام صادق(ع) هم فرموده است: براى شب هاى قدر قرآن کریم را جلوى خود قرار دهید, آن را بگشایید و بخوانید:  اللهم انى إسئلک بکتابک المنزل, وما فیه وفیه اسمک الاکبر, وإسمائک الحسنى, وما یخاف ویرجى, إن تجعلنى من عتقائک من النار

د ـ نماز و دعا

امام صادق(ع) فرموده است: در هر یک از دو شبهاى قدر صد رکعت نماز مى بایست خوانده شود. آن حضرت, خود نیز این عمل را انجام مى داد, چنانکه از سر شب تا سفیده صبح به دعا و مناجات با خداوند مى پرداخت. از جمله دعاهایى که به خواندن آنها سفارش شده دعاى جوشن کبیر مى باشد.

ه ـ استغفار و توبه

اگر چه روزه دارى خود عامل شست و شوى بخشى از گناهان مى باشد, اما براى وارد شدن به ماه مبارک رمضان, به خصوص دریافت فیض شب هاى قدر اداى دین خالق و خلق هم, لازم خواهد بود, در عین حال, در این شب هاى نورانى, که به بیان امام صادق(ع): درهاى رحمت الهى, به روى بندگان گشوده مى گردد درخواست آمرزش گناهان, توبه و انابه و گریه و ناله به درگاه خداوند, براى رفع گرفتارىها و رسیدن به حاجت هاى مادى و معنوى, کارى ضرورى خواهد بود. به هر حال, عظمت و تکالیف شب هاى نورانى و سرنوشت ساز قدر فراوان است, که این مقال را مجال آن نیست, فقط به طور خلاصه مى توان گفت: شب قدر , شب وصل است و آداب و تکالیفى را هم که تاکنون برشمردیم سراسر مى تواند مقدمه وصال محبوب باشد.

شباهتهای شب قدر با حضرت زهرا. روایت : من ادرک الفاطمه فقد ادرک الیه القدر

معناى شب قدر

چرا این شب، شب قدر نامیده شده، در آن چه اسرارى نهفته و چه وقایع و حوادثى در آن رخ داده و رخ مى دهد؟ مفسران قرآن کریم با استفاده از قرآن و احادیث پیشوایان معصوم علیهم السلام، درباره نام گذارى این شب به شب قدر مطالب و دلایل زیادى آورده اند, که مهم ترین و مناسب ترین آن ها بدین شرح است:

شب قدر

یعنى شب بزرگ و با عظمت, زیرا در قرآن کریم، قدر به معناى منزلت وبزرگى خداوند عالم آمده هم چنان که در این آیه مى خوانیم: (ما قدروا الله حق قدره) آنان عظمت خداوند را نشناختند حبیش، در کتاب وجوه القرآن ، لیله القدر را به لیله العظمه معنا کرده رمز این بزرگى هم در خود سوره قدر بیان گردیده است آن جا که مى فرماید: شب قدر, از هزار ماه بهتر است.

شب با ارزش و پر قیمتجهت دیگرى براى معناى قدر مى تواند باشد، زیرا از یک سو در همین سوره مى خوانیم: عبادت، در این شب از عبادت در هزار ماه بهتر و با ارزش تر است در فارسى هم مى گوییم: قدر جوانى, قدر سلامت ونعمتى را که در اختیار دارى بدان قدر به معناى سختى معیشت آمده در قرآن کریم مى خوانیم:« ومن قدر علیه رزقه فلینفق مما آتاه الله » هر کس گرفتار تنگى روزى و تنگدستى در زندگى شود مقدارى از آنچه را خداوند به او عطا کرده، در راه خدا انفاق نماید.

قدر به معناى اندازه گیرى، تقدیر و تنظیم امور آمد

طبق آیات متعدد قرآن کریم، مى خوانیم: ما قرآن را در شب مبارکى نازل کردیم, و ما همواره بیم دهنده بوده ایم و در آن شب:«فیها یفرق کل إمر حکیم» هر کارى, بر طبق حکمت خداوند تعیین و تنظیم مى گردد

راغب اصفهانى, مى نویسد:«لیله القدر اى لیله قیضها لامور مخصوصه»شب قدر, یعنى شبى که خداوند براى تنظیم و تعیین امور مخصوصى, آن را آماده و مقرر فرموده است.

طبق روایات فراوانى که وارد شده, در شب قدر, سرنوشت افراد براى سال آینده, مانند: رزق و روزى, مرگ و میر, خوشى و ناخوشى, و امور و حوادث دیگر زندگى, بر اساس استعدادها و لیاقت ها, رقم مى خورد, و این تقدیر و تنظیم حکیمانه هم, در انسان هیچ گونه اجبار وسلب اختیارى به وجود نمی آورد.

درباره تنظیم و تقدیر سرنوشت افراد در شب قدر براى سال آتى آنان، امام صادق(ع)فرموده است:«التقدیر فى لیله القدر تسعه عشر, والابرام فى لیله احدى و عشرین, والامضإ فى لیله ثلاث و عشرین» تقدیر امور و سرنوشت ها در شب نوزدهم, تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاى آن در شب بیست و سوم صورت مى گیرد.

آرى, به خاطر اهمیت شب قدر, ارزش و عظمت آن, نزول فرشتگان بى شمار آسمانى به زمین و سرنوشت سازى این شب الاهى ده ها روایت در کتاب ها و تفسیرهاى شیعه و اهل سنت وارد شده است. در بیان پیامبر گرامى اسلام(ص) هم مى خوانیم:«من قام لیله القدر ایمانا و احتسابا, غفر له ما تقدم من ذنبه»

هر کس در شب قدراز روى ایمان و اخلاص, به قیام و عبادت ایستد, گناهان گذشته او, بخشیده و آمرزیده مى شود.

...ادامه دارد